Gdyby tylko wiedza wchodziła do głowy łatwo, bez wysiłku i zostawała w pamięci na dłużej… Brzmi świetnie, prawda? Badania dowodzą jednak, że „łatwa nauka” nie jest skuteczna i nie daje trwałych efektów. Popularne metody uczenia się, takie jak wielokrotne czytanie notatek i podkreślanie informacji w tekście, nie wymagają wiele wysiłku, ale zabierają dużo czasu i sprawiają, że wiedza szybko ulatuje z naszej pamięci. Pisaliśmy więcej na ten temat w artykule Tak tego nie wkujesz! Jak skutecznie uczyć się do sesji?
Skuteczne zapamiętywanie wymaga wysiłku umysłowego, a uczenie się powinno być dla mózgu wymagające jak ćwiczenie na siłowni. W takim razie, jak uczyć się efektywnie? Odpowiedź na to pytanie na pewno nie jest prosta, ale jest kilka strategii, które mogą ci w tym pomóc. W artykule Nauka w jasnych barwach, czyli metoda „kodowania” kolorami przedstawiliśmy metodę czterech prostych kroków do skuteczniejszej nauki. W dzisiejszym artykule chcę przedstawić wam kolejną porcję praktycznych wskazówek dotyczących planowania nauki i aktywnych metod uczenia się. Porady są oparte na odkryciach psychologii edukacyjnej z zakresu efektywnego zapamiętywania i pracy mózgu.
Trenuj sprint a nie maraton
Nie musisz rezerwować sobie w kalendarzu pełnej godziny lub całego wieczoru, aby skutecznie się uczyć. 15-20 minut nauki wystarczy! Dlaczego? Przez te kilkanaście minut masz szansę intensywnie się skupić na jakimś zagadnieniu. Rozplanuj powtórki tak, aby były rozciągnięte w czasie – wielokrotne powracanie do materiału w ciągu dnia lub tygodnia jest o wiele skuteczniejsze niż wkuwanie przez całą noc przed egzaminem. Warto nastawić sobie timer na określony czas i przede wszystkim nie zapomnieć, że po skończonej nauce należy nam się odpoczynek – może to być kilka minut na sprawdzenie mediów społecznościowych. 😉
Zaproś mózg na siłownię
Stosuj aktywne metody nauki. Aktywne, czyli takie, które aktywnie angażują procesy myślowe w wydobywanie informacji z pamięci. Można to robić na wiele sposobów: odpowiadać na pytania przygotowane przez wykładowcę, dyskutować z kolegami/koleżankami z grupy, uczyć się z fiszek i starać się sobie wszystko dobrze przypomnieć, zanim odwróci się fiszkę na drugą stronę. Najistotniejsze jest to, żeby włożyć wysiłek w przypominanie sobie, czyli np. nie zaglądać zbyt szybko do notatek. Wyobraź sobie, że gdy próbujesz sobie coś przypomnieć, jednocześnie w twoim mózgu rysuje się ścieżka informacyjna, czyli połączenie, które umożliwia skuteczne zapamiętywanie. Kiedy po prostu ponownie czytasz i przeglądasz swoje notatki, tak naprawdę nie wykonujesz żadnego z tych procesów – po prostu odczytujesz słowa. Niewiele lepsze efekty daje podkreślanie informacji w tekście lub w notatkach, bo wciąż jest to bardzo niewielka interakcja z materiałem i niewystarczający wysiłek dla mózgu.
Grunt to notatki… z własnej głowy!
Usiądź z kartką papieru i długopisem i wypisz jak najwięcej na dany temat. Może to być cokolwiek, co odnosi się do danego tematu, nawet jeśli wydaje ci się to oczywiste lub trywialne. Te podstawowe, oczywiste hasła mogą służyć jako punkty wyjścia do przypomnienia sobie innych, bardziej skomplikowanych treści. Jeśli nie jesteś w stanie zapisać lub przypomnieć sobie niektórych informacji, oznacza to, że nie znasz ich wystarczająco dobrze.
Graj w to!
Istnieje wiele aplikacji, które mogą pomóc ci w aktywnym uczeniu się. Programy takie jak Quizlet, Socrative, Kahoot, Quizizz, oraz Anki doskonale się do tego nadają, bo zmuszają nas do przypomnienia sobie informacji i dają nam jasny feedback na temat naszych luk w pamięci. Większość z tych aplikacji ma różne tryby, które zawierają elementy rywalizacji i gamifikacji, co sprawia, że nauka staje się przyjemniejsza. Twórz fiszki i quizy na podstawie swoich notatek lub tekstów, które czytasz. Spisuj jak najwięcej pytań i odpowiedzi na podstawie tych materiałów i regularnie testuj samego siebie, pamiętając przy tym o zasadzie z punktu nr 2.
Prowadź dialog sam ze sobą
Podczas czytania zadawaj sobie pytania. Zastanów się, dlaczego to, co właśnie przeczytałeś/przeczytałaś jest istotne i czy ma sens. Spróbuj opowiedzieć na głos, jak coś działa lub w jaki sposób powstało. Dzięki pytaniom otwartym typu „dlaczego,” „jak,” „w jaki sposób,” będziesz w stanie „przerobić” i poukładać sobie nowe informacje w głowie i lepiej je zrozumieć i zapamiętać. Możesz też odpytywać siebie po przeczytaniu danego tekstu lub akapitu i zastanowić się, co nowego wniósł do twojej wiedzy. Pytania, które mogą okazać się pomocne: „Czego nowego się dowiedziałam/dowiedziałem?” „Jaki jest główny tematy tego, co przeczytałam/przeczytałem?” „Dlaczego te tematy są ważne?” „Jakie dalsze pytania można zadać?”
Pomóż sobie przykładami
Gdy uczysz się trudnych lub abstrakcyjnych pojęć i teorii, poszukaj przykładów, które dobrze je obrazują lub pomogą ci je zrozumieć.
W Internecie można znaleźć dużo tego typu przykładów do różnych zagadnień, które są przedstawione zarówno w artykułach jak i na grafikach i w filmikach na Youtube. Przydatna może się też okazać funkcja wyszukiwarki Google, która często po dopisaniu w polu wyszukiwania słowa „przykład” wyświetla fragment artykułu na interesujący nas temat. 
Mam nadzieję, że przedstawione wskazówki okażą się dla ciebie pomocne. Badania prowadzone w ramach psychologii edukacyjnej pozwalają nam się dowiedzieć, jakie metody nauki są najskuteczniejsze. Być może jest ci trudno zmienić swoje przyzwyczajenia, ale nie jesteś sam/a! Większość ludzi ma podobny problem. To naturalne, że czujemy się pewniej, stosując stare „sprawdzone” sposoby. Warto jednak spróbować nowych metod. Powodzenia!
Autorka artykułu:
Maja Gajda
Źródła:
Patrycja Wojsyk, Dlaczego fiszki? Metoda pod lupą ekspertów https://blog.fiszki.pl/metoda/dlaczego-fiszki-jako-metoda/
Peter C. Brown, Mark A., Harvardzki poradnik uczenia się
Blake Harvard, Evidence-Based Learning Strategies https://theeffortfuleducator.com/2018/01/27/2-evidence-based-learning-strategies/
Maia Miller, A Student’s Perspective on the Use and Helpfulness of Retrieval Practice https://www.learningscientists.org/blog/2016/7/19-1?rq=retrieval%20practice
Megan Sumeracki, Combining Effective Learning Strategies https://www.learningscientists.org/blog/2017/9/14-1
David R. Topor, 4 Science-Backed Ways Toward Better Learning https://www.health.harvard.edu/blog/4-science-backed-ways-toward-better-learning-hint-drop-highlighter-2017060111775