Ostrołęckie obserwatorium oświatowe

  1. Home
  2. Projekty
  3. Ostrołęckie obserwatorium oświatowe

O projekcie

Celem Ostrołęckiego obserwatorium oświatowego jest wsparcie lokalnej polityki edukacyjnej przez opracowywanie tematycznych ekspertyz. W pierwszych latach funkcjonowania projekt koncentruje się na problematyce efektywności nauczania, kształtowania kompetencji społecznych uczniów oraz równości szans edukacyjnych w publicznych szkołach podstawowych w Mieście. Kluczowym elementem projektu jest baza danych oświatowych tworzona na podstawie wyników badań prowadzonych w placówkach edukacyjnych na terenie Miasta oraz informacji zastanych. Dzięki niej możliwe jest przygotowywanie wiarygodnych ekspertyz.

W ramach projektu prowadzone są cykliczne badania, w których biorą udział kolejne roczniki uczniów, co pozwala na śledzenie zmian w czasie. Badania naukowe zgodnie pokazują, że osiągnięcia szkolne uczniów zależą w dużej mierze od cech środowiska rodzinnego (w polskim kontekście patrz np.: Dolata, 2008; Dolata i in., 2015). Chcąc zrozumieć, jak różne działania oferowane przez system edukacji przekładają się na efekty kształcenia, musimy w badaniach kontrolować znaczenie tych czynników, które także wpływają na wyniki nauczania i wychowania, a są niezależne od szkoły. Dodatkowo monitorowanie pozaszkolnych wyznaczników sukcesu szkolnego pozwala lepiej zrozumieć i uwzględnić kontekst, w jakim organizowana jest edukacja w Mieście. Dlatego jednym z zadań realizowanych w ramach projektu jest prowadzenie badań ankietowych rodziców ostrołęckich uczniów. Zakres zbieranych danych jest dostosowywany do bieżących wyzwań stojących przed edukacją w Ostrołęce.

Metodologia i organizacja badań

Jesienią 2019 r. zrealizowano pierwszy etap badań prowadzonych w ramach projektu polegający na przeprowadzeniu badania ankietowego rodziców ostrołęckich ósmoklasistów. Informacje uzyskane od trzystu siedemdziesięciu jeden rodziców połączono z wynikami ze sprawdzianów osiągnięć ich dzieci przeprowadzonych pod koniec VII klasy (maj 2019 r.) w ramach projektu „Co już umiemy?” oraz z wynikami egzaminu ósmoklasisty realizowanego w czerwcu 2020 r. przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. W roczniku tym zrezygnowano z planowanego badania kompetencji społecznych z powodu pandemii COVID-19.

W ramach drugiego etapu projektu badaniami objęto uczniów rozpoczynających VIII klasę w roku szkolnym 2020/2021. Na jesieni uczniowie wzięli udział w diagnozowaniu osiągnięć, a rodzice trzystu siedemdziesięciu czterech z nich w badaniu ankietowym. Pod koniec roku szkolnego (czerwiec 2021) uczniowie objęci drugim etapem projektu uczestniczyli w badaniu kompetencji społecznych. W badaniu wykorzystano System Diagnoz Psychoedukacyjnych Diagmatic (www.diagmatic.pl). Dzięki czemu możliwe było pokazanie wyników Ostrołęki na tle kraju.

Badanie ankietowe rodziców uczniów rozpoczynających VIII klasę w roku szkolnym 2021/2022 przeprowadzone jesienią 2021 r. rozpoczęło trzeci etap projektu. W badaniu wzięło udział sześciuset dwudziestu dwóch rodziców, a uzyskane od nich informacje połączono z wynikami ze sprawdzianów osiągnięć ich dzieci przeprowadzonych na początku klasy VIII. Zebrano także zgody rodziców na udział dzieci w diagnozie kompetencji społecznych, która zostanie przeprowadzona pod koniec roku szkolnego.

Schemat działań realizowanych w ramach projektu przedstawiono poniżej.

Wszelkie dane uzyskane podczas badań są traktowane jako poufne i wykorzystywane są wyłącznie do przygotowania zbiorczych zestawień statystycznych. W celu zagwarantowania poufności zebranych danych każdemu uczestnikowi badania został nadany specjalny kod identyfikacyjny. Ponadto dane osobowe oddzielono od danych zebranych w toku badania oraz odpowiednio zabezpieczono, uniemożliwiając w ten sposób identyfikację odpowiedzi konkretnych respondentów przez osoby niepowołane. Jednocześnie zbiory z danymi, które poddaje się analizie, nie zawierają danych osobowych respondentów.

Klauzulę informacyjną dotyczącą przetwarzania danych osobowych znajdą Państwo w pliku.

Etap 1

Ankieta dla rodziców/opiekunów prawnych

Etap 2

Ankieta dla rodziców/opiekunów prawnych

System Diagnoz Psychoedukacyjnych Diagmatic

Etap 3

Ankieta dla rodziców/opiekunów prawnych

System Diagnoz Psychoedukacyjnych Diagmatic 

Rezultaty projektu

Ekspertyzy

Pierwsza ekspertyza, skierowana do przedstawicieli Wydziału Oświaty Urzędu Miasta Ostrołęki, podejmowała problematykę odroczonych efektów edukacji przedszkolnej w Mieście, uwarunkowań i konsekwencji zmian środowiska edukacyjnego, powszechności, uwarunkowań i efektywności dodatkowej płatnej pomocy w nauce, skali nierówności społecznych oraz międzyszkolnego zróżnicowania efektów i efektywności nauczania w szkołach podstawowych w Ostrołęce.

Najważniejsze jej ustalenia zostały podsumowane w broszurze przygotowanej dla szerszego grona odbiorców. 

Druga ekspertyza zawierała diagnozę efektów i efektywności nauczania w ostrołęckich szkołach podstawowych w świetle wyników egzaminu ósmoklasisty przeprowadzonego w czerwcu 2020 r. Ekspertyza składała się z ośmiu części. Pierwsza, przeznaczona dla przedstawicieli samorządu, była skoncentrowana na omówieniu wyników i efektywności nauczania w ostrołęckich szkołach podstawowych oraz skali międzyszkolnego zróżnicowania w tym zakresie. Pozostałych siedem części to opracowania przygotowane indywidualnie dla każdej szkoły, zawierające prezentację wyników placówki na tle różnych grup odniesienia oraz opis umiejętności dobrze przez uczniów opanowanych i tych, których rozwijanie jeszcze stanowi wyzwanie.

Trzecia ekspertyza podsumowała wyniki dwóch pierwszych etapów projektu i skierowana była do przedstawicieli Wydziału Oświaty Urzędu Miasta Ostrołęki. Podejmowała problematykę roli szkoły w dbaniu o spójność społeczną, edukacji zdalnej w czasie pandemii, zróżnicowania efektów i efektywności nauczania w szkołach podstawowych w Ostrołęce oraz uwarunkowań i efektywności dodatkowej płatnej pomocy w nauce.

Najważniejsze jej ustalenia zostały podsumowane w broszurze przygotowanej dla szerszego grona odbiorców.

Czwarta ekspertyza zawiera diagnozę efektów i efektywności nauczania w ostrołęckich szkołach podstawowych w świetle wyników egzaminu ósmoklasisty przeprowadzonego w czerwcu 2021 r. Ekspertyza, podobnie jak opracowanie z 2020 r., składała się z ośmiu części. Jednej dla Wydziału Oświaty UM Ostrołęki i po jednej dla każdej szkoły.

Raport koncentruje się na wynikach egzaminu ósmoklasisty z matematyki i języka polskiego z 2021 r. Jednak w celu ułatwienia śledzenia zmian w czasie, odwołano się w nim także do wyników z 2020 r.

Na ekspertyzę tę składa się siedem raportów opracowanych indywidualnie dla każdej szkoły podstawowej w Ostrołęce. Szkolny raport zawierał wyniki diagnozy kompetencji społecznych oraz motywacji do uczenia się absolwentów szkoły przedstawione na tle norm krajowych i wyników w Mieście. Opracowanie pozwala lepiej zrozumieć, czym są kompetencje społeczne, jakie mają znaczenie dla jednostki i społeczeństwa oraz jak można je diagnozować. Ostatnia, bardzo bogata część raportu, zawierała inspirowane literaturą i badaniami refleksje oraz rekomendacje dotyczące rozwijania kompetencji społecznych w szkole.

Na ekspertyzę składało się siedem spersonalizowanych raportów dla każdej szkoły podstawowej w Ostrołęce. Szkolny raport zawierał wyniki drugiej edycji diagnozy kompetencji społecznych oraz motywacji do uczenia się absolwentów szkoły. Wyniki zostały przedstawione na tle norm krajowych, wyników w Mieście oraz ubiegłorocznych rezultatów szkoły.

Ekspertyza zawiera diagnozę efektów i efektywności nauczania w ostrołęckich szkołach podstawowych w świetle wyników egzaminu ósmoklasisty przeprowadzonego w czerwcu 2022 r. Ekspertyza, podobnie jak poprzednie opracowania, składała się z ośmiu części. Jednej dla Wydziału Oświaty UM Ostrołęki i po jednej dla każdej szkoły.

Raport koncentruje się na wynikach egzaminu ósmoklasisty z matematyki i języka polskiego z 2022 r. Jednak w celu ułatwienia śledzenia zmian w czasie, odwołano się w nim także do wyników z 2020 i 2021 r.

Broszury i publikacje do pobrania

Spotkania społeczności Ostrołęki z UW

Była to pierwsza konferencja zorganizowana przez Urząd Miasta Ostrołęki w ramach współpracy Miasta z UW. W konferencji uczestniczyli przedstawiciele Urzędu Miasta oraz ostrołęckich przedszkoli, szkół podstawowych i średnich. Spotkanie umożliwiło zaprezentowanie przedstawicielom środowiska edukacyjnego Ostrołęki zakresu podjętej współpracy oraz pokazanie pierwszych wyników.

Autorzy ekspertyzy „Raport o stanie edukacji w Ostrołęce – wybrane zagadnienia” wygłosili pięć wystąpień:

  • O projekcie „Obserwatorium oświatowe”
  • Szkoła wobec wyzwań spójności społecznej
    Międzyszkolne zróżnicowanie efektywności nauczania
  • Odroczone efekty edukacji przedszkolnej
  • Uwarunkowania i efektywność korepetycji

Uczestnicy konferencji mieli okazję do skomentowania wyników i zadania pytań.

Spotkanie odbyło się w węższym gronie, gdyż jego celem, poza omówieniem wyników drugiej ekspertyzy, było ustalenie kierunku dalszej współpracy i znaczenia projektu dla polityki edukacyjnej miasta. Dopracowano m.in. plan i formułę Ostrołęckiego Forum Oświatowego oraz ustalono potrzeby Miasta w zakresie podejmowanych w ramach projektu problemów badawczych.

Ostrołęckie Forum Oświatowe zostało zorganizowane przez Urząd Miasta Ostrołęki oraz Wydział Pedagogiczny UW. Forum było okazją do przedyskutowania przez środowisko edukacyjne Ostrołęki wyników uzyskanych w ramach projektu. Najważniejszym punktem programu były trzy panele dyskusyjne, w ramach których przedstawiciele przedszkoli i szkół podstawowych dzielili się swoimi spostrzeżeniami i doświadczeniami.


Dyskusje te koncentrowały się wokół następujących tematów:

  1. Jak edukacja przedszkolna może skuteczniej wspierać rozwój dzieci i łagodzić nierówności edukacyjne? 
  2. Jak dzielić uczniów w szkole podstawowej na oddziały klasowe?
  3. Jak skuteczniej uczyć w szkole języka obcego (angielskiego)?

W listopadzie i na początku grudnia 2021 r. odbyły się spotkania ekspertów z Wydziału Pedagogicznego UW z ostrołęckimi szkołami podstawowymi poświęcone wspólnej analizie wyników ekspertyz: „Efekty nauczania w szkołach podstawowych w Ostrołęce w świetle egzaminu ósmoklasisty 2021” oraz opracowań podsumowujących diagnozę umiejętności polonistycznych i matematycznych realizowanych w ramach projektu „Co już umiemy?”. W spotkaniach uczestniczyli nauczyciele języka polskiego i matematyki oraz autorzy ekspertyz. 

Spotkanie, w zdalnej formule, zorganizował Wydział Pedagogiczny UW. Jednak najważniejszymi uczestnikami byli nauczyciele, pedagodzy i psycholodzy pracujący w ostrołęckich szkołach podstawowych. Podczas spotkania zestawili wyniki ekspertyzy „Kompetencje społeczne uczniów kończących szkołę podstawową” ze swoimi obserwacjami prowadzonymi w szkołach na co dzień. W drugiej części spotkania, pracując w zespołach zadaniowych, uczestnicy wymieniali się pomysłami na działania, które można wplatać w szkolną codzienność, a które wspierają uczniów w rozwoju kompetencji społecznych. Efekt tej pracy to 8 stron inspiracji, spośród których każda szkoła ma wybrać te, które wdroży w najbliższym czasie. 

Prezentacje z sesji plenarnych:

Podczas szkolenia zorganizowanego dla przedstawicieli ostrołęckich szkół podstawowych szukaliśmy odpowiedzi m.in. na następujące pytania:

    • Jak pracować z wynikami naukowych ekspertyz?
    • Jak wyniki ekspertyz pomagają wyznaczać priorytety i cele pracy wychowawczej?
    • Czym się kierować, planując działania wychowawcze?
    • Jak szukać zasobów do skutecznych działań?

Materiały ze szkolenia:

Spotkanie, w formule zdalnej, było poświęcone ustaleniom dwóch ekspertyz:

  • M. Gajda „Przejmij ekspertyzę, czyli o znaczeniu samoregulacji i jej uwarunkowaniach”
  • A. Jasińska-Maciążek i J. Stelmach „Pomóż mi zrobić to samodzielnie – czyli o pracach domowych”
 
Rozmawialiśmy o znaczeniu samoregulacji dla funkcjonowania młodych ludzi i o tym, jak wspierać tę umiejętność w szkolnej codzienności. [link do prezentacji]
 
Wspólnie przeanalizowaliśmy wnioski płynące z badań nad efektywnością prac domowych oraz zastanawialiśmy się nad tym, jak prace domowe uczynić skutecznym narzędziem wspomagającym uczenie się. [link do prezentacji]

Publikacje naukowe

Dolata, R., Jasińska-Maciążek, A., Smulczyk, M., Stelmach, J. (2021). Ostrołęckie obserwatorium oświatowe – badania edukacyjne wspierające politykę lokalną. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Autorzy przedstawiają wybrane efekty wieloletniego projektu badań stosowanych „Ostrołęckie obserwatorium oświatowe” realizowanego na potrzeby lokalnej polityki oświatowej. Projekt ten jest elementem współpracy zainicjowanej w 2019 roku przez Prezydenta Ostrołęki i Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego. W omawianych badaniach uwzględniono stan wiedzy naukowej w zakresie analizowanych zjawisk i wykorzystano metody badań naukowych, jednak ich celem nie jest rozwój teorii, lecz ewaluacja ex-ante i rozwiązywanie konkretnych problemów. Projekt stanowi przykład badań stosowanych zgodnych z podejściem evidence-based policy, tzn. wykorzystania wyników badań oświatowych w tworzeniu skutecznej lokalnej polityki edukacyjnej.

Rębisz, S., Jasińska-Maciążek, A., Grygiel, P., Dolata, R. (2023). Psycho-Social Correlates of Cyberbullying among Polish Adolescents. Int. J. Environ. Res. Public Health 20(8), 5521. DOI: https://doi.org/10.3390/ijerph20085521

Dolata, R., Jasińska-Maciążek, Stelmach, J. (2021). Przedstawienie projektu współpracy szkół i władz miasta Ostrołęki z Wydziałem Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Kwartalnik Pedagogiczny 1(259), s. 10-18, DOI: https://doi.org/10.31338/2657-6007.kp.2021-1.1

Dolata, R. (2021). Nierówności edukacyjne i szkolne segregacje czyli szkoła publiczna wobec wyzwań spójności społecznej w lokalnym systemie edukacji. Kwartalnik Pedagogiczny 1(259), s. 19-53, DOI:  https://doi.org/10.31338/2657-6007.kp.2021-1.2

Stelmach, J. (2021). Zmiany środowiska edukacyjnego uczniów – powszechność, uwarunkowania i konsekwencje w lokalnym systemie edukacji. Kwartalnik Pedagogiczny 1(259), s. 54-71, DOI: https://doi.org/10.31338/2657-6007.kp.2021-1.3

Jasińska-Maciążek, A. (2021). Korepetycje – powszechność, uwarunkowania i konsekwencje w lokalnym systemie edukacji. Kwartalnik Pedagogiczny 1(259), s. 72-85; DOI: https://doi.org/10.31338/2657-6007.kp.2021-1.4

Konferencje naukowe

Wyniki prowadzonych w Ostrołęce badań zostały dotychczas zaprezentowane na sześciu konferencjach krajowych:

Prace dyplomowe

Dane z projektu zostały wykorzystane w pracach magisterskich przygotowanych pod kierunkiem dr hab. Romana Dolaty, prof. UW.

  • Stelmach, J. (2021). Początki edukacji zdalnej w Ostrołęce w opiniach rodziców ósmoklasistów publicznych szkół podstawowych. Praca magisterska. Uniwersytet Warszawski, Wydział Pedagogiczny.

W ramach projektu „Ostrołęckie obserwatorium oświatowe” badacze z Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego wspierają ostrołęckich decydentów w zakresie lokalnej polityki oświatowej, przygotowując tematyczne analizy, zgodnie z teorią polityki opartej na faktach (ang. EBP – evidence-based policy). Jedną z takich analiz przedstawiam w niniejszej pracy. Dotyczy ona przebiegu pierwszego okresu nauczania zdalnego w Ostrołęce i opisuje jakie trudności napotkali uczniowie klas siódmych publicznych szkół podstawowych i ich rodzice, ile czasu poświęcali nauce i jakiego wsparcia ze strony rodziców potrzebowali. Konstrukcja pytań w ankiecie skierowanej do rodziców pozwoliła również na uchwycenie zmian, które nastąpiły w obserwowanych obszarach między marcem a czerwcem 2020 r. 

  • Banach, G., Kosińska, M. (2022). Struktura rodzeństwa, edukacja przedszkolna a funkcjonowanie społeczne uczniów w szkole podstawowej. Praca magisterska. Uniwersytet Warszawski, Wydział Pedagogiczny.

Z uwagi na brak jednoznacznie ugruntowanych w wynikach badań teorii opisujących związek struktury rodzeństwa (liczby dzieci w rodzinie i kolejności ich urodzenia) oraz długości edukacji przedszkolnej z funkcjonowaniem społecznym adolescentów, postanowiono sprawdzić, czy wystąpią takie zależności wśród uczniów klas VIII. Badanie zrealizowano w ramach Ostrołęckiego obserwatorium oświatowego. Populacją byli ósmoklasiści uczęszczający do siedmiu publicznych szkół podstawowych (489 osób). Wykorzystane narzędzie do pomiaru zmiennej wyjaśnianej, to samoopisowe skale funkcjonowania społecznego stworzone przez firmę Diagmatic. Dane dotyczące zmiennych wyjaśniających zgromadzono dzięki ankiecie dla rodziców. Wyniki sugerują, że związki struktury rodzeństwa i długości edukacji przedszkolnej z funkcjonowaniem społecznym uczniów są nieliczne i słabe. Zauważono istotną statystycznie zależność między strukturą rodzeństwa i wsparciem domu rodzinnego oraz zdolnościami asertywnymi: w rodzinach wielodzietnych młodsze dzieci odczuwają mniejsze wsparcie rodziny i są bardziej asertywne. Stwierdzono też istotny statystycznie związek długości edukacji przedszkolnej i deklarowanych przez uczniów niepowodzeń edukacyjnych. Pozostałe wymiary funkcjonowania społecznego nie wiązały się w badaniu z rozpatrywanymi zmiennymi wyjaśniającymi.

Zobacz plakat naukowy G. Banach: "Struktura rodzeństwa a funkcjonowanie społeczne uczniów klas VIII"
Zobacz plakat naukowy M. Kosińskiej: "Długość edukacji przedszkolnej a funkcjonowanie społeczne uczniów klas ósmych"

Współpraca z Ostrołęką zaowocowała także powstaniem pierwszej wersji narzędzia do pomiaru myślenia algorytmicznego uczniów trzecich klas szkoły podstawowej. To efekt kolejnej pracy magisterskiej prowadzonej pod kierunkiem dr hab. Romana Dolaty, prof. UW.

  • Jakubowska, A. (2022). Koncepcja i pomiar myślenia algorytmicznego na poziomie edukacji początkowej. Praca magisterska. Uniwersytet Warszawski, Wydział Pedagogiczny.

Celem pracy jest stworzenie nowego narzędzia badawczego – testu myślenia algorytmicznego dla uczniów klas trzecich szkoły podstawowej. Polska podstawa programowa od kilku lat przewiduje nauczanie elementów programowania na poziomie edukacji wczesnoszkolnej. Badacze i nauczyciele nie mają jednak instrumentu pomiarowego, którym mogliby trafnie i rzetelnie zmierzyć efekty kształcenia w tym zakresie. Jednym z spodziewanych efektów wprowadzenia elementów programowania jest rozwój myślenia algorytmicznego. Ta zdolność umysłowa jest coraz częściej wymieniona wśród kluczowych kompetencji ICT. Korzeni teoretycznych konstruktu myślenie algorytmiczne poszukuje się w psychologii rozwojowej, a szczególnie w pracach J. Piageta i jego kontynuatorów. Na podstawie przesłanek programowych, wywiedzionych z IT i psychologii rozwojowej stworzono koncepcję i plan testu myślenia algorytmicznego. Przygotowano wersję wstępną testu (cztery zeszyty, każdy po 24 itemy) i przeprowadzono prepilotaż i pilotaż właściwy. W pierwszym etapie zrealizowano osiem wywiadów poznawczych. Zmodyfikowaną po prepilotażu wersję zeszytów testowych sprawdzono w badaniu z udziałem 203 uczniów klasy III. Dane z pilotażu przeanalizowano w podejściu KTT. Wyniki wykazały zadawalającą rzetelność testu (alfa-Cronbacha zeszytów od 0,82 do 0,89), ale łączne wskaźniki dla zeszytów testowych miały rozkłady ze znaczącymi efektami pułapu. Oznacza to, że do kolejnej wersji testu potrzebne będą dodatkowe zadania o większej trudności. Na podstawie uzyskanych wyników w pilotażu zaproponowane nową wersję testu. Otrzymane w pilotażu rezultaty wskazują, że uczniowie w badanych szkołach mieli styczność z dziecięcym programowaniem. Z łatwością radzili sobie z prostymi algorytmami, trudność sprawiały im natomiast instrukcje warunkowe i pętle. Nie stwierdzono znaczących różnic międzypłciowych. Uzyskane wyniki potwierdzają potrzebę dalszej pracy nad narzędziem do pomiaru myślenia algorytmicznego.

Zobacz plakat naukowy A. Jakubowskiej: "Koncepcja i pomiar myślenia algorytmicznego na poziomie edukacji początkowej"